Bệnh viện mắt Nam Định

Thoái hóa hoàng điểm tuổi già

Thoái hóa hoàng điểm tuổi già (Age - related Macular Degeneration - AMD hoặc ARMD) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất thị lực và không thể phục hồi ở người cao tuổi.

Thoái hóa hoàng điểm tuổi già là tình trạng xảy ra khi có sự tổn hại của lớp tế bào biểu mô sắc tố và các tế bào cảm thụ ánh sáng (tế bào nón, tế bào que).

Hoàng điểm bị tổn hại sẽ ảnh hưởng đến thị lực trung tâm, gây khó khăn khi đọc sách, viết, lái xe, nhận diện khuôn mặt và những công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ khác. Phần còn lại của võng mạc được dùng cho thị lực ngoại biên - là những vùng không được tập trung nhiều. Do đó, nếu tổn thương vùng hoàng điểm bạn vẫn có thể nhận biết sơ lược về không gian xung quanh. Tuy nhiên, mất thị lực trung tâm sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tầm nhìn bình thường.

Sinh lý bệnh

Thoái hóa hoàng điểm tuổi già có hai thể khác nhau.

Thể khô (không xuất tiết hoặc teo): Tất cả AMD khởi phát ở dạng khô. Khoảng 85% số người bị AMD ở thể này.
Thể uớt (xuất tiết hoặc tân mạch): AMD thể ướt xuất hiện ở khoảng 15% số người mắc.

Mặc dù chỉ có 15% bệnh nhân bị AMD thuộc thể ướt, nhưng AMD thể ướt lại chiếm tới 80-90% số trường hợp có tổn thương thị lực nghiêm trọng.

AMD thể khô gây ra biến đổi của biểu mô sắc tố võng mạc, điển hình là các vùng chấm đen quan sát được. Các tế bào biểu mô sắc tố võng mạc đóng một vai trò quan trọng trong đảm bảo tình trạng hoạt động tốt của tế bào nón và que. Chất thải từ các tế bào nón và que có thể dẫn tới sự hình thành Drusen ở dạng các chấm vàng. Các vùng teo hắc võng mạc (teo hình địa đồ) gặp nhiều hơn ở những trường hợp AMD thể khô tiến triển.

AMD thể ướt xảy ra khi có tân mạch hắc mạc, phù hoàng điểm khu trú hoặc xuất huyết có thể làm một vùng của hoàng điểm gồ cao hoặc bong biểu mô sắc tố khu trú. Cuối cùng, tân mạch không được điều trị sẽ gây sẹo hình đĩa dưới hoàng điểm.

Nguyên nhân thoái hóa hoàng điểm tuổi già?

Ở những người bị AMD, tế bào biểu mô sắc tố võng mạc không còn làm việc tốt khi tuổi tác tăng lên. Chúng thường không lấy đủ chất dinh dưỡng cho tế bào nón và que, cũng không làm sạch các chất thải và các sản phẩm trung gian tạo ra bởi tế bào nón và que.

Kết quả là những lắng đọng bất thường nhỏ gọi là Drusen phát triển dưới võng mạc. Cuối cùng những tế bào biểu mô sắc tố võng mạc và những tế bào nón và que lân cận thoái hóa, ngưng làm việc và chết.

Trong những trường hợp khác, một yếu tố nào đó đã kích thích các mạch máu mới phát triển từ hắc mạc.

Nguyên nhân chính xác các tế bào biểu mô sắc tố ngưng làm việc ở những người bị AMD chưa rõ. Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị AMD gồm:

Tuổi tác
Hút thuốc lá
Bệnh tim mạch, tăng huyết áp
Béo phì
Tiền căn gia đình bị AMD
Ánh nắng mắt trời: điều này chưa được chứng minh, nhưng các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy võng mạc bị phá hủy bởi tia nắng mặt trời.
Chế độ ăn kiêng thiếu các acid béo omega-3 và rau có lá xanh đậm.

Triệu chứng của thoái hóa hoàng điểm tuổi già?

Triệu chứng sớm là mờ thị lực trung tâm mặc dù đã đeo kính như bình thường. Trong những giai đoạn sớm của bệnh có thể thấy:
- Cần nhiều ánh sáng hơn để đọc.
- Các từ trong sách hoặc tạp chí có thể nhòe đi.
- Màu sắc bớt tươi sáng hơn bình thường.
- Khó khăn trong nhận biết gương mặt.
Một triệu chứng sớm đặc trưng nên lưu ý là hình ảnh biến dạng. Điển hình là đường thẳng sẽ trở nên lượn sóng hoặc gấp khúc.
“Điểm mù” sẽ xuất hiện ở ngay giữa tầm nhìn. Nó có xu hướng lớn dần theo thời gian khi ngày càng nhiều tế bào nón và que bị thoái hóa.
Ảo ảnh thường gặp ở những người bị mất thị lực trầm trọng.

Các triệu chứng của AMD thể khô thường tiến triển chậm trong 5-10 năm. Tuy nhiên mất thị lực do AMD thể ướt có thể tiến triển nhanh hơn.

Vì vậy, phải đi khám bác sỹ ngay nếu bạn bị mờ mắt hoặc nhìn hình biến dạng.

Test Amsler

Phương pháp điều trị thoái hóa hoàng điểm tuổi già?

Đối với AMD thể khô, chưa có phương pháp nào điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên có một số phương pháp có thể giúp tối ưu hóa thị lực và giúp cải thiện sức khỏe của mắt: Không hút thuốc lá và bảo vệ mắt khỏi tia mặt trời bằng cách đeo kính râm. Chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng, giàu các chất chống oxy hóa.

Đối với AMD thể ướt ít phổ biến hơn, điều trị có thể ngăn chặn hoặc làm chậm tiến triển của mất thị lực. Các phương pháp điều trị mới hơn thậm chí có thể đảo ngược phần nào tiến trình mất thị lực. Các phương pháp điều trị hiện nay gồm điều trị với các thuốc chống yếu tố tăng sinh nội mô mạch máu (anti- VEGF: anti-vascular endothelial growth factor), liệu pháp quang động và laser quang đông.

Các phương pháp điều trị khác

Các phương pháp điều trị như xạ trị, thuốc và phẫu thuật trên võng mạc vẫn đang được nghiên cứu. Ví dụ như phương pháp phẫu thuật lấy một phần võng mạc ở ngoại biên ghép vào vùng hoàng điểm bị bệnh. Giá trị của những phương pháp điều trị mới này chưa rõ ràng. Điều trị thoái hóa hoàng điểm đang là một lĩnh vực được nghiên cứu mạnh mẽ và phương pháp điều trị nó có thể sẽ cải thiện trong tương lai gần.

Chế độ dinh dưỡng và thoái hóa hoàng điểm tuổi già

Bệnh nhân bị AMD (cả thể khô và thể ướt) có thể có lợi ích từ các nguồn bổ sung vitamin và khoáng chất. Việc bổ sung này có thể làm chậm tiến triển của AMD.

Lời khuyên của bác sỹ nhãn khoa để phòng ngừa AMD?

Hãy cố gắng bỏ thuốc lá. Hút thuốc là yếu tố nguy cơ của nhiều bệnh lí trong đó có AMD.
Chế độ ăn cân bằng lành mạnh giúp bạn có nguồn cung cấp vitamin dồi dào và có trong AMD.
Lưu ý kiểm tra thị lực định kỳ thường xuyên. Phát hiện bệnh sớm thường điều trị hiệu quả hơn.

Drusen trên chụp ảnh đáy mắt

Drusen trên chụp cắt lớp võng mạc

(A, C: drusen trên chụp ảnh đáy mắt; B, D: drusen tương ứng trên chụp OCT với sự nhấp nhô và biến đổi của BMST, các lớp võng mạc bên trong hầu như còn nguyên vẹn)